Z33

Het atelier van de Hasseltse kunstenaar Elias Ghekiere (bij VONK aan de Kempische Kaai) beantwoordt niet aan het cliché van de artiste peintre. Er zitten geen verfspatten op de muur, de vloer ligt niet bezaaid met uitgeknepen tubes olieverf en er staan geen grote blikken met penselen. Wel: ladenkasten, een gevuld boekenrek en een maquette van Z33 waar hij binnenkort exposeert. Dit is een kunstenaar die secuur op zoek is, naar nieuwe materialen, naar diepte onder de oppervlakte, naar liefde in de kunst.

Als ik naar je boekenkast kijk, zie ik een opvallend uiteenlopende collectie.

Ja, het gaat wijd en breed. Ik heb boeken over Islamitische kunst, over het mediterrane gebied, veel over China en Japan. En ook oude westerse schilderkunst zoals Rubens.

Vooral die Rubens valt op voor een jonge kunstenaar. Wat haal je daaruit?

Daar zit een weelderigheid in die mij aanspreekt. Vroeger wilde ik iets doen dat dezelfde vitaliteit uitstraalt, puur figuratief. Maar goed, Rubens en ik hebben natuurlijk een andere technische training. Zijn flexibiliteit heb ik niet, ook niet zijn anatomische kennis. Je komt heel snel in iets maniëristisch als je dat probeert na te bootsen. Een oplossing voor mij was om te vertrekken van een sculptuur. Dan werd het meer straightforward. Ik heb bijvoorbeeld een hele reeks van 17de-eeuwse reliëfs uit het Rijksmuseum in verf omgezet.

Werk waar bijna iedereen aan voorbijwandelt. Maar jij schildert dat minutieus na. 

Sommige daarvan zijn ook niet veel groter dan een postkaart. Maar het is de materie die mij interesseert, de reflecties in het metaal bijvoorbeeld. Een klassieke mythologische compositie vervalt ineens tot lichtvlekken. Dan wordt het voor mij interessant: hoe kan je op een figuratieve manier abstracties aanpakken?

En het is uitstekend geschilderd. Vergis ik mij of was je nog iets aan het bewijzen?

(lacht) Een curator heeft mij dat ooit ook gezegd. Ze vroeg mij of ik mijn beelden selecteerde om mijn virtuositeit te etaleren. Maar ik houd daar gewoon heel erg van. Kijk, er is een verschil tussen je willen bewijzen en het graag doen. Ik houd ervan om iets onder de knie krijgen. Ken je de term sprezzatura? Dat is iets moeilijks doen met een zekere nonchalance. Ambacht speelt een grote rol voor mij, zowel als onderwerp als in mijn praktijk. Ik maak reeksen, variaties van hetzelfde, maar telkens in een ander medium of op een ander formaat, van 2D naar 3D of omgekeerd. Dat vertalen vind ik interessant. Hoe je altijd de bal mist, maar toch nieuwe sferen schept.

De beelden waar je uit put zouden voor veel mensen kitsch zijn. Je moet ook al een geoefend oog hebben om het verschil te zien tussen een Griekse sculptuur en een beeld vanop de parking van een tuincentrum. 

Sowieso fascinerend, vind ik dat. Al van bij het begin. Ik ging naar de rommelmarkt om hobbyboekjes te zoeken zoals Hoe leer ik keurig naaien? (lacht) Dat heb ik gekocht voor de titel, maar sommige foto’s raakten mij. Ik begon me af te vragen: zit hier schoonheid in, poëzie? Wij kunstenaars werken vanuit een heel historisch kader. De mensen die productfotografie doen voor zo een boekje hebben dat niet noodzakelijk, maar toch herken je ook bij hen motieven die terugkomen: het stilleven, het portret, een bepaalde contrapposto. Ik zag bijvoorbeeld een foto van een meisje in een Tirolerpakje met laqué schoentjes, en dat blijkt dan dezelfde compositie te zijn als in een schilderij van Manet, die zich dan weer op Velázquez baseerde.

Je bewondering voor métier gaat verder dan humor of kitsch?

Zeker. Dat vind ik ook boeiend aan de opbouw voor de tentoonstelling in Z33. Ook voor het grote doek begon ik van een decoratieve tekening. Hoe kan ik tonen dat het niet allemaal oppervlakte is, dat ik in de diepte ben gegaan? Hetzelfde met keramiek. Toen ik daarmee begon, was dat met een soort arrogantie. Ik zou dat eens rap leren, want ik had het nodig voor mijn werk. Maar het is een echte fascinatie geworden. Nu zit ik er volop in, met heel die fetisj rond glazuursoorten en ingewikkelde technieken. Soms zien wij de schoonheid niet van buitenaf omdat we de procédés niet kennen.

Zou een kunstcriticus een betere criticus zijn als die zelf eens iets in keramiek heeft proberen te maken? 

Grappige en moeilijke vraag. Ik denk dat er zeker iets veredelend is aan het maken van kunst, de traagheid ervan bijvoorbeeld. Maar moet dat meetellen in de beoordeling? De socioloog Richard Sennett schreef daarover in The Craftsman. Voor hem gaat ambacht niet enkel over handwerkers, maar evengoed over Linux-programmeurs: hoe komen zij tot de perfectie van hun metier? Dat gaat meer over attitude dan over een bepaald medium. Dat geldt ook voor een kok of een wetenschapper. Binnen wetenschap zit er superveel poëzie.

Hoezo, poëzie?

Het begrijpen van elementen en hoe de natuur zich voortbeweegt, dat is toch poëtisch? Ik heb bijvoorbeeld bewondering voor iemand die zich dertig jaar wil specialiseren in de manier waarop olifanten worden afgebeeld in manuscripten van een specifieke regio in India. Ook binnen de kunst wil ik focussen. Brian Eno spreekt daar mooi over. Kunst, en alles wat we bijdragen aan de kunst, dat is een reactie op een lange running joke. Als je de voorgeschiedenis niet kent, dan snap je de punchline niet.

Is er een punchline in jouw werk?

De lagen van ironie heb ik in mijn eigen werk in ieder geval afgepeld. Ik weet dat ik melig klink, maar het gaat over een bepaalde liefde en een bepaalde obsessie. Ik ben opgeleid in een kunstwereld vol machismo, maar intussen kwam ik veel kunstenaars tegen die liefdevol en kritisch tegelijk zijn. Die toewijding drijft mij ook. Ik ben ooit negen maanden bezig geweest om een kantwerk na te schilderen. Als het publiek daarin enkel een verheerlijking van kitsch ziet, dan gaat een deel van het werk verloren. Ik vind het mijn recht als kunstenaar om aan mensen te vragen om daardoor te kijken. Voor mij gaat het ook over de motivatie van de personen achter het kantwerk.

Gebeurt dat moeizame schilderen in een soort van trance?

Het is wel meditatief, je krijgt het ritme in je vingers. Dat was echt opstaan, podcasts beluisteren, gedisciplineerd doordoen en teveel sigaretten roken. Het is bijna economisch onhaalbaar om dat soort werk rendabel te maken, enkel al door de uren die ik erin steek. Was ik geboren in de 15de eeuw om heel de dag in een kapel te werken, dan had mij dat nog wel gelegen.

Over de 15de eeuw gesproken: Van Eyck zette op het Lam Gods details neer die eigenlijk onzichtbaar zijn. Niemand kon ooit dicht genoeg bij dat werk staan om alles te zien wat hij had geschilderd. Maar hij deed dat voor de glorie van God. Wat is jouw motivatie dan, als ze niet economisch is en niet religieus?

Ik denk dat dat de definitie is van een ambachtsman. Het werk goed doen omdat het kan. Voor je eigen voldoening, maar je kan het ook spiritueel zien. Susan Sontag zei ooit dat ze schreef voor de doden. Daar kan ik me wel in vinden. We doen het niet voor nu, maar in dialoog met iedereen die voor ons is gekomen en iedereen die na ons komt.

Hoe heb je werk geselecteerd voor Z33?

Dat was niet eenvoudig, ook niet voor mijn curator Tim Roerig, want er zijn zoveel verschillende lijnen. We konden eigenlijk een groepstentoonstelling maken van mijzelf. (lacht) Om te beginnen heb ik een maquette van de ruimte gemaakt, en ik heb daar miniatuurversies van mijn werk ingezet om te zien hoe het in Z33 zou functioneren. Dat was zeker belangrijk voor het grote doek. Het startpunt daarvoor was een tekening die gemaakt had op de achterkant van een stuk textiel. Ik zag doorheen het papier twee patronen die mekaar tegenspraken. Ook nu wordt de achterkant van het doek zichtbaar.

Ik dacht dat je vertrok van behangpapier, maar dat is het dus niet?

Neen. Het origineel kwam er op een avondje tekenen uit de losse pols, dan heb ik daar een fragment uitgenomen, dat motief heb ik geprojecteerd, dan weer een stuk geselecteerd om het uit te vergroten op een enorm doek… Aan de eerste laag heb ik een weekend gewerkt met vrienden. Het was trouwens interessant om te zien hoe mensen die niet schilderen het niet per se slechter deden dan de anderen. Daar werkte ik nog dagen op door, om er daarna enkele lagen witte gesso over te zetten, dus veel van het werk wordt ook weer onzichtbaar.

Je maakt je werk in ieder geval met veel plezier. 

Ja, maar het is meer dan dat. Het is niet gewoon plezier, wat je zou kunnen interpreteren als een soort therapie voor de kunstenaar. Voor mij zit er ook een heel rationele kant aan. Zoals Oscar Wilde met zijn paradoxen. Ik ben noch het ene, noch het andere en allebei tegelijk. Het actief in leven houden van twijfel, ik denk dat dat iets heel vitaals is. Ja, ik zou dan liever het woord vitaliteit erop plakken.

Dit is je eerste solotentoonstelling. Ben je daar zenuwachtig over?

Toch wel, vooral omdat ik nu de eerste keer met keramisch werk ga buiten komen. En ook vanwege de drang om een synthese te maken. Je kan zoveel kanten uitgaan, maar moet tegelijk toch iets coherent tonen aan een publiek.

Wat wil je dat de mensen overhouden?

Ik zoek een verhouding tussen orde en variatie. Als we kijken naar kunst en er is te veel chaos, dan zijn we verward. Als er te veel orde is, dan vinden we het saai. Ik wil ergens daartussen landen. Enfin, dat mensen een beetje verward zouden zijn, tot daaraan toe. Maar hun aandacht opwekken, dat wil ik wél.