A-Z night #9: het verslag van The Art of Walking
Wandelen is heel erg banaal. En toch zijn er veel kunstenaars, filosofen en activisten die erg bewust het wandelen inzetten. Gedurende deze A-Z night kregen we een heel divers overzicht van verschillende artistieke wandelpraktijken.
Ciel Grommen schreef een verslag.
“Laten we beginnen met te kijken wat er gebeurt als we wandelen.” Katharina Smets is onze host en wandelt ritmisch op en neer het podium. “Ons lichaam is in beweging doorheen een wereld die ook beweegt. Het activeert onze zintuigen en deze activeren op hun beurt onze gedachten. De gedachten worden ritmisch. De passage door het landschap stimuleert de passage doorheen gedachten. Alsof ons verstand ook een landschap is en iedere nieuwe gedachte daarin is een element dat er altijd al was. Wie van jullie wandelt er om inspiratie te krijgen?” Een groot deel van de zaal steekt zijn hand op. Ook de tekenaar op het podium, Wide Vercnocke, bevestigt dat hij dagelijks een wandeling maakt om zijn gedachten ‘los te maken’. Maar er is meer dan het denken alleen, gaat ze verder. Als makers geven we gedachten ook graag vorm en voor een wandelend kunstenaar is het medium je lichaam. “Walking is a way to know the world through the body and the body through the world.”
Dat verklaart waarom het wandelen als artistieke praktijk tegelijk met de performance kunsten ingang vond. De eerste spreker, Andy Vandevyvere, neemt ons mee door een hele reeks wandelpraktijken, van de jaren zeventig tot nu, van Rusland tot Zuid-Amerika, door bekende en minder bekende kunstenaars.
Op zijn eerste beeld zien we Sigurdur Gudmunson met een reusachtige pijl. “D’ou venons nous?” De titel zegt dat de geschiedenis van het wandelen samengaat met de geschiedenis van de mens. En dat wandelen gaat ook gepaard met vallen. Dat toonden o.a. Jan Bas Ader, Taus Makhacheva en Klara Lidén. Deze laatste filmde zichzelf in het financiële district van New York. Ze wandelt en ze valt, en zo telkens weer. De choreografie wijst ons op de constante druk om te blijven presteren. Het vallen is volgens Andy een manier om te grounden, terug dichterbij de realiteit te komen staan. Er volgen wandelende kunstenaars die hun lichaam uitrusten met objecten: een kostuum met spijkers (Tania Bruguera), een PVC masker (Maria Thereza Alves & Jimmie Durham), protestborden (Dread Scott en Kiri Dalena) of zelfs een kool of watermeloen (Han Bing & Heba Y. Amin). Hun acties zijn symbolisch en activistisch. Anderen willen de wereld anders leren kennen. Zo is er Francis Alÿs die rondslingerend metaal verzamelt tijdens een wandeling met zijn magnetische hond of Lawrence Abu Hamdan die een schoen ontwikkelt voor betere akoestische effecten. De Italiaanse groep architecten van Stalker introduceert een methodiek voor stedelijk verkennen. Zij leiden de weg naar het collectieve wandelen, dat de laatste jaren vaker door allerhande stads- en milieuactivisten werd ingezet. Met een prachtige quote van het Russische collectief Chto Delat over waarom wandelen zo interessant is om collectief actie te voeren, rondt Andy Vandevyvere af: “We walk, we do not run, because we are going very far.”
De volgende spreker is David Helbich. Deze energieke Duitser is opgeleid als componist, maar werd vooral bekend bij het brede publiek dankzij zijn fotoblog “Belgian solutions”. Als startpunt van zijn presentatie gebruikt hij de audiowalk die hij op dit moment voor Hasselt aan het ontwikkelen is. Het is een stadswandeling die je autonoom zal kunnen afleggen via aanwijzingen die via een koptelefoon worden gegeven. Vreemd genoeg begint hij zijn presentatie met het dirigeren van bewegingen voor de tong in een gesloten mond. Nadien verklaart hij de link: “Net als bij mijn wandelstukken, ben je volledig zelf verantwoordelijk voor de ervaring. Ik kan je alleen maar aanwijzingen geven.” Met de daaropvolgende “oor yoga” brengt hij zijn fascinatie voor geluid naar voren. In de stad zal hij een trommelstokje meegeven waarmee de wandelaar overal tegenaan mag slaan. “Na een tijdje zal je overal geluid beginnen zien”, verzekert hij. Een filmcollage bewijst dat hij deze oefening zelf al uitvoerde: de lichtpalen van Athene geven een ontroerend geluidenpalet.
Ook parkeerplaatsen zijn plekken waarop hij graag werkt. Ze zijn zo georganiseerd en door er een andere logica op te projecteren kan je dit doorbreken. In Diest schilderde David er lijntekeningen op, geïnspireerd door militaire marsen en/of choreografieën. Het publiek dat over deze lijnen wandelt, wordt zelf performer. Tijdens de debatronde geeft de kunstenaar aan dat in deze performativiteit misschien wel een vorm van politiek activisme ligt. Buiten de innerlijke verkenning van het lichaam, hebben de collectieve acties een symbolische kracht. Samen eisen we het recht op de stad op.
Dat “recht op de stad”, ooit door Lefebvre geformuleerd, is ook wat de derde spreker drijft. Sinds de bezetting van het Taksim Gezi park in Istanbul vecht Serkan Taycan tegen de top-down planningsbenadering van de overheid. Opgeleid als stedenbouwkundige maar met de ambitie van een journalistiek fotograaf trok hij tien jaar geleden voor het eerst de periferie van Istanbul in. Zijn foto’s tonen prachtige natuurgebieden die door graafmachines ontgonnen worden, absurde gated communities voor de rijken, informele sloppenwijken voor anderen, enz. De excursies te voet maakten Serkan bewust van de snelle en agressieve groei van deze megastad met zware gevolgen voor het landschap en de mensen die het bewonen. Tegelijkertijd kwam Serkan te weten dat de Turkse regering aan een dramatischer project werkt: de aanleg van een kanaal dat de twee zeeën van Istanbul verbindt. Zijn foto’s leken niet krachtig genoeg als instrument om de waarde van dit bedreigde landschap over te brengen, daarom besloot hij om een wandeling aan te leggen over dit tracé. “Between Two Seas” startte als een voorstel voor de Istanbul Biënnale, maar ontwikkelde zich verder en werd verspreid via geografische tijdschriften, toeristenwebsites en sportblogs. Tien jaar later stelt Serkan vast dat duizenden mensen doorheen de noordelijke periferie van Istanbul wandelden dankzij zijn wegwijzers en kaart. Door het beeldmateriaal van de wandelaars te verzamelen, bouwt hij nu aan een archief van de veranderingen van de Bosporus.
Of iedereen weet heeft van dit kanaalplan en de politieke boodschap waarvoor hij staat? Nee, het is impliciet aanwezig en niet noodzakelijk. Meer nog weigert Serkan om het kanaal samen met de wandeling te noemen, omdat dit het bestaan ervan zou legitimeren.
Een afsluitend gesprek zoekt verder naar parallellen en evoluties bij de wandelaars. Er is de digitalisering, dat zowel ons lichaam uitrust met extra instrumenten en zintuigen, maar ook de omgeving nieuwe karakteristieken geeft en nieuwe interacties mogelijk maakt. Vervolgens delen de drie spreker een fascinatie voor perifeer wandelen. De periferie verenigt de stad met het platteland. Het is een verbrokkelde staat, een tussenstaat, misschien een toestand die onze wereld typeert, maar zelden geapprecieerd wordt.
