Blik achter de schermen
Huisfotograaf Kristof Vrancken
In 2004 kreeg Kristof Vrancken zijn allereerste fotografie-opdracht. Hij mocht voor een brochure van Z33 het tentoonstellingsgebouw in beeld brengen. Zestien jaar later heeft hij een giga-archief aan fotomateriaal. Tentoonstellingen, hun opbouw en afbraak, alle transformaties die het gebouw onderging of toeliet ving hij in zijn lens. ‘Juist omdat het een huis in continue transitie is, bleven de opdrachten fotografisch altijd interessant.’
‘Z33 stelt alles ten dienste van de kunst en gaat daar heel ver in’, zegt Kristof Vrancken. ‘Voor elke tentoonstelling die ik fotografeerde, werd de ruimte anders gebruikt. Muren werden dicht geplamuurd of net open gebroken, in de vloeren werden gaten geboord. De kunst die Z33 presenteerde was ook altijd wat experimenteel, ze had een scherp randje of vroeg bijzondere lichtopstellingen. Ik heb nooit een enkele tentoonstelling saai gevonden. Integendeel: al wat ik in de loop van de jaren bij Z33 heb gefotografeerd, heeft me als fotograaf sterk geprikkeld en misschien zelfs gevormd, omdat mijn carrière er tenslotte begonnen is.’
Elke nieuwe tentoonstelling liet weer kleine littekens achter op de huid van het oorspronkelijke gebouw. ‘Gaten gingen dicht, er kwam een nieuwe verflaag over. Voor het publiek leken de sporen gewist, maar voor mij bleven er altijd wel wat kleine details over.’
Nieuwbouw: kunstwerk op zich
Ook de nieuwbouw bracht Kristof Vrancken nauwgezet in beeld. Het was een gedroomde opdracht voor iemand die sowieso houdt van dingen die niet meer zijn wat ze geweest zijn of nog niet zijn wat ze moeten worden. ‘Dat is iets wat je ook sterk terugvindt in mijn artistiek werk. Die tussenzone tijdens de werken was daarom interessant voor me’, zegt hij. ‘Bovendien kan ik ook echt niet meer wegsteken dat ik al zo lang voor Z33 fotografeer: de confrontatie met kunst zit heel erg verweven in mijn denken en kijken.’
Tijdens zijn talloze werfbezoeken trof Kristof Vrancken dan ook voortdurend ready made-kunstinstallaties, tableaux vivants of stille scènes die hem deden denken aan theater of performance. ‘De arbeiders werden voor mij bijvoorbeeld meer een onderdeel van een performance dan van de constructie. Op die manier heb ik heel de tijd naar de bouw van de nieuwe vleugel gekeken. Het was alsof ik de voorbereiding van een groot kunstwerk in beeld bracht. Volgens mij past dat ook perfect bij de visie van de architecte. Francesca Torzo ziet haar eigen werk ook meer als een kunstwerk dan als een puur functioneel gebouw of lege doos.’
Ready mades en figuranten
Wanneer je door de werfbeelden van Kristof Vrancken snuistert, blijft je oog geregeld hangen aan specifieke foto’s. Bij de ene valt een detail op, bij de volgende de compositie, de strakke lijnen van licht en schaduw, of het samenspel van organische en rechte lijnen die het oog zachtjes begeleiden tot het punt waar de fotograaf het hebben wil. Er zijn foto’s van de ruittegeltjes op de buitengevel of van het betonnen diamantplafond die door de lens van Vrancken op hun beurt transformeren tot abstract beeldend werk. Er zijn werfzichten die verlatenheid suggereren, blauwe luchten vanuit de diepte en dieptezichten van hoog op een kraan.
Het sterkst zijn misschien nog de foto’s met figuranten. Een enkele man met een kruiwagen, haast niet meer dan een zwarte schaduw tegen het licht van buiten. Hij tilt, hij duwt, hij passeert een tweede kruiwagen die er werkeloos bij staat. Een simpel werfbeeld wordt symbool voor volharding. Een beeld uit de hoogte toont diep beneden een arbeider met een ladder op een groot, zacht grijzig vlak met kringels. ‘Op die foto zijn ze eigenlijk het diamantplafond aan het maken. Je ziet het hier van bovenaf, op het dak’, luidt de zeer prozaïsche uitleg bij het verrassend poëtische beeld. ‘Dat idee van de bouwvakkers die opgevoerd worden als figuranten heb ik in heel de reeks volgehouden. Ik vond het indrukwekkend hoe zo’n relatief kleine kernploeg van een vijftien bouwvakkers op zo korte tijd zo’n groot gebouw heeft weten neer te zetten.’
Lezen, interpreteren, onderzoeken
‘Door al die opdrachten bij Z33 en in andere cultuurhuizen heb ik een jarenlange ervaring opgebouwd met het in beeld brengen van het werk van andere kunstenaars en designers. Wil je dat goed doen, dan is het belangrijk om een werk te leren lezen en begrijpen. Je kunt er vervolgens helemaal je eigen ding mee doen, maar dan wel met respect voor het werk en de visie van de kunstenaar of designer’, legt Kristof Vrancken uit. ‘Het is iets waar ik heel hard op let en waar ik me echt in verdiep. Het komt erop neer het werk te interpreteren en onderzoeken, erover te praten en al die bevindingen opnieuw te mengen met je eigen blik. Zo bouw je langzaam een reeks op.’
Een vergelijkbare onderzoekende houding heeft Kristof Vrancken naar eigen zeggen altijd bij Z33 zelf aangetroffen. ‘De transitie die hier van bij het begin continu aan de gang is geweest is in die zin niet alleen ruimtelijk, maar ook inhoudelijk. De tentoonstellingen hebben altijd al maatschappelijke thema’s kunnen raken. In de loop van de jaren paste Z33 zich almaar aan nieuwe realiteiten aan. Zo bleef het huis actueel en liep het soms zelfs voor op grote gebeurtenissen. De curatoren nemen er dan ook standaard een onderzoekende houding aan en springen daardoor op een bewonderenswaardige manier om met het spanningsveld tussen kunst en design, architectuur en maatschappij.’ De technische ploeg geeft die visie dan weer radicaal vorm in de ruimte. ‘Samen zorgt dat voor een uitstekende combinatie van inhoudelijke en vormelijke prikkels, die mij op mijn beurt ook altijd zuurstof gaf. Met de nieuwe vleugel ben ik ervan overtuigd dat Z33 meer dan ooit een baken voor de kunsten zal zijn.’
