In gesprek met Helga Schmid
Over kloktijd en lichaamsritmes.
In haar onderzoek gaat de Duitse Helga Schmid op zoek naar waarom we voortdurend de indruk hebben dat we over te weinig tijd beschikken, en hoe we op een andere manier – meer vanuit ons lichaam – zouden kunnen omgaan met tijd.
– Elien Haentjens in gesprek met Helga Schmid
“We moeten tijd meer benaderen vanuit ons lichaam”
Bij Helga Schmid, die een doctoraat behaalde aan het Royal College of Art in Londen, vormt onze omgang met tijd de kern van haar onderzoek rond Uchronia (een tijdelijke utopia). “Veel mensen hebben het gevoel dat onze relatie met tijd een crisis doormaakt. Door de technologische ontwikkelingen wordt onze tijd steeds meer gefragmenteerd, waardoor we voortdurend achter de feiten aan te lijken hollen en sommige mensen uiteindelijk in een burn-out belanden. Toch stellen we ons systeem van tijdsindeling, dat voortvloeit uit onze voormalige agro-culturele maatschappij, niet of amper in vraag. Terwijl het in de kenniseconomie waarin we momenteel leven, op zich geen zin meer heeft om op vaste uren of tussen 9 en 5 te werken. Iedereen zou perfect zijn eigen tijd kunnen indelen, rekening houdende met zijn of haar concrete werkdeadlines”, vertelt Schmid.
Als alternatief voor een leven volgens de zogenaamde kloktijd stelt Schmid voor om het begrip tijd breder te bekijken. “We moeten ons meer bewust zijn van ons lichaam, en in eerste instantie kijken naar ons welzijn in plaats van ons leven in te delen op basis van wat er moet worden geproduceerd. Als freelancer zou je perfect om 11 uur kunnen opstaan, als dat beter bij je lichaam aansluit. Alleen past dat nu niet binnen de sociale normen. Die normen, die voortvloeien uit het cultureel systeem waarin we opgroeien, zijn sinds ons zevende als een soort zesde zintuig in ons brein geïmplementeerd. Ze veranderen is dus niet zo makkelijk.”
Ruimte bepaalt tijd
In haar installatie Circadian Dreams nodigt Schmid de bezoekers uit om plaats te nemen in een ruimte met een groot bed waar je met licht, kleur en geluid ondergedompeld wordt in de verschillende fases van het zogenaamde ‘circadiaans ritme’. De kleur van het licht en de bij¬horende soundtrack representeren de verschillende fases tussen rust en activiteit die het lichaam in één dag doormaakt. De soundtrack en fasering van het licht ontwierp Schmid samen met kunstenaar Pjotr Ceglarek. “In de installatie verken ik de natuur van tijdelijkheid in relatie tot het dagelijkse ritme van het menselijke lichaam. Dat circadiaans ritme wordt bepaald door onder meer het natuurlijke licht en de zeven verschillende fases die ons eigen lichaam dagelijks doorloopt. Op die manier onderzoek ik hoe de noden van ons lichaam een ruimte zouden kunnen vormgeven. Hoe zou een ruimte eruitzien, als ze wordt bepaald door de manier en het tijdstip waarop je je erdoor beweegt? Zo kan je je bijvoorbeeld beter concentreren als de zon opkomt, waardoor dat een perfect moment is om te werken”, vertelt Schmid.
Workshops om de tijd te ‘ontleren’.
Verder heb ik in samenwerking met Z33 ook enkele workshops opgezet met studenten waarbij we de deelnemers vragen om even uit de klok-tijd te stappen en gedurende 2 dagen zonder klok te leven en zich te laten leiden door hun eigen ‘time-givers’, honger, licht, donker, fases van rust, ontspanning versus activiteit. De deelnemers wordt gevraagd om gedurende 48 uur hun eigen ritme te testen en ontwikkelen door zelf een time-giver of tijdsindicatie te ontwikkelen. Sommigen deden dat met een boek, anderen met muziek of een zelf bedacht kleurensysteem, anderen laten zich inspireren door hun eigen lichaam of door externe impulsen. Vanuit de combinatie van design, chrono-biologie en chrono-sociologie ga ik dus op zoek naar een nieuwe politiek voor tijd, waarbij we eerst moeten leren om geen rekening meer te houden met de kloktijd en daarna op zoek moeten naar alternatieve manieren om tijd te begrijpen en te gebruiken. Binnen dat chrono-design fungeert de ruimte, die is afgestemd op onze lichamelijke noden, als klok.”
Schmid’s onderzoek rond tijd kreeg een nieuwe urgentie met de coronacrisis. “Plots werd iedereen in zijn huis opgesloten, en bleek dat velen van ons in de mogelijkheid zijn om hun eigen tijd anders te organiseren, hoewel dit dan ook weer zeker niet voor iedereen geldt. De lockdown gaf me een unieke kans om een groot online experiment op te zetten. Hierbij verzocht ik deelnemers om te leven volgens hun eigen ‘time-givers’, zoals bij de workshops met de studenten. De resultaten zien er veelbelovend uit en zal ik over enkele weken verwerken. De globale quarantainemaatregelen doen alleszins vragen stellen rond ons tijdgebruik, en dingen die we lang als vanzelfsprekend namen – zoals onze verouderde tijdssystemen. Nu we de lockdown stilaan achter ons laten, breekt de tijd aan voor ‘uchronia’!
Beeldengalerij
